ABN AMRO HEEFT DE GROOTSTE MONUMENTENREDDER HELPEN OPRICHTEN

Stadsherstel Amsterdam werd in 1956 vanuit particulier initiatief en met behulp van bedrijven, zoals ABN AMRO, opgericht. Verbindende factor was hun liefde voor de hoofdstad. Verkrotte monumenten werden ernstig bedreigd door City vorming; de gemeente wilde bedrijven, hotels en vermaak in de binnenstad, het wonen moest daarbuiten plaatsvinden. Stadsherstel was het daar niet mee eens en deed er wat tegen.

Stadsherstel is in 1956 opgericht om monumentale panden te redden en de woonfunctie terug te brengen in de binnenstad. Je kunt het je nu haast niet meer voorstellen, maar de binnenstad van Amsterdam stond er ernstig vervallen bij. Niemand wilde er meer wonen. Panden werden gestut, waren verdwenen en er waren plannen om nog meer te slopen.

Onbewoonbaar verklaard en sloop stadspoorten

Het verval van de binnenstad was al enige tijd ingezet. Eind 18e eeuw werden huizen gesplitst en weinig onderhouden waardoor sloop volgde. Rond 1850 was Amsterdam verwaarloosd en verarmd. Alles leed aan achterstallig onderhoud; de grachten, de kaden, de straten, de gebouwen, de havens en de nutsvoorzieningen, maar ook de economie, de elite en het stadsbestuur. Vooral na instelling van de Woningwet in 1901 werden veel woningen onbewoonbaar verklaard. Sanering van hele wijken en krotopruiming volgde. Ook de overheid gaf geen goed voorbeeld waardoor er in de 19e eeuw veel overheidsgebouwen, waaronder tientallen stadspoorten, spontaan of met geweld tegen de vlakte gingen. Alleen al sinds 1945 waren er 600 monumenten gesloopt, terwijl 360 panden overeind werden gehouden met steigers en stutten. Er waren toen ook al grachten gedempt om het toenemende autoverkeer ruimte te geven de stad te bereiken.

Een andere bedreiging voor de binnenstad was de opkomende industrie. Zij vestigde zich of groeide uit in uitgewoonde woonhuizen vanwege de lage huur. Het stadsbeeld, al eeuwen gedomineerd door de woonfunctie, veranderde hierdoor sterk waardoor de stad nog minder aantrekkelijk werd voor bewoning.

Ontstaan vanuit particulier initiatief

In deze toestand bevond Amsterdam zich toen de geestelijk vader van Stadsherstel, de kunstenaar Geurt Brinkgreve, in 1954 een vlammend betoog hield voor behoud van de binnenstad bij de Amsterdamsche Kring. De Amsterdamsche Kring was in 1945 opgericht door vooraanstaande Amsterdammers met als doel de wederopbouw van Amsterdam in al zijn geledingen te stimuleren. De Kring telde honderd leden uit de economische, culturele en bestuurlijke elite. Ook directeuren van banken, verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen waren lid. Na Brinkgreve’s betoog werd vanuit de Amsterdamsche Kring het Comité ‘De Stad Amsterdam’ opgericht, met als voorzitter jonkheer Six van Hillegom, dat zich samen met de gemeente wilde buigen over de problematiek in de binnenstad. Toen de gemeente hiervoor bedankte en er vanuit de gemeente geen actie werd verwacht zou Six gezegd hebben ‘Dan doen we het zelf’.

Meer dan 700 panden gered

En zo geschiedde. Geurt Brinkgreve schreef het Memorandum ter oprichting van een Maatschappij tot Stadsherstel. Dit plan werd met enkele leden van het Comité ‘De Stad Amsterdam’, waaronder Jan Meile Haga, directeur van de Amsterdamsche bank, later ABN AMRO, verder uitgewerkt. Dankzij hun inzet is hieruit, op 30 augustus 1956, Stadsherstel Amsterdam ontstaan. Een organisatie die zich bezighoudt met het verwerven, restaureren, herbestemmen, verhuren, beheren en openstellen van monumenten voor nu en de toekomst. Anno 2019 zijn er meer dan 700 monumentale panden (waaronder grachtenhuizen, molens, scholen, pakhuizen, forten, kerken, een kasteel en een scheepswerf) in een kring van 45 kilometer rondom de hoofdstad gered.

Alle voorgangers van de ABN AMRO waren aandeelhouder van het eerste uur van Stadsherstel

Ook de president van de Nederlandsche Handel-Maatschappij N.V. (NHM) de heer C.J. Baron Collot d’Escury, de onderdirecteur mr. W.A. van Ravesteyn en de directeur van de Amsterdamsche Bank , prof. Mr. Dr. G.M. Verrijn Stuart waren leden van de Amsterdamsche Kring. Zij zullen Brinkgreve waarschijnlijk in 1954 hebben horen spreken of anderen daarover hebben horen praten. In ieder geval waren zij zo enthousiast dat de NHM alsook de Amsterdamsche Bank N.V. samen met nog vijf andere partijen de aanloopkosten voor Stadsherstel bij elkaar brachten. Later werden zij ook de aandeelhouders van het eerste uur. De Twentsche Bank maar ook de Rotterdamsche Bank volgden in 1968. * Maar niet alleen hielpen zij op financieel gebied. Vanaf de oprichting is ABN AMRO vertegenwoordigd in de Raad van Commissarissen van Stadsherstel en brengt op die manier veel kennis in. Kennis die nog steeds nodig is bij het redden van bedreigde monumentale panden.

*De Amsterdamsche Bank en de Rotterdamsche Bank fuseerden in 1964 tot de AMRO Bank. De Nederlandsche Handel-Maatschappij en de Twentsche Bank fuseerden ook dat jaar tot de ABN Bank. In 1990 fuseerden de AMRO Bank en de ABN Bank tot de ABN AMRO Bank N.V.  

Meer weten over de geschiedenis van Stadsherstel? Bestel HIER het boek ‘Amsterdam Herstelt’. € 25,00 voor Vrienden, € 27,50 voor niet Vrienden. Vriend worden en het boek met korting kopen kan HIER.